ZO GROEIT EEN ERF… EN EEN BOEK
Erfgoeddag 2024 op zondag 21 april… Dit jaar kan je Atelier De Nijs en het restauratieproject rond de schooltjalk Ortelius bezoeken (Pastorijstraat Doel) tussen 10 en 16u30. Ook het 17de-eeuwse Hooghuis is te bezichtigen. Ik signeer mijn boek Heimweeën vanaf 16u in De Doolen (Engelsesteenweg 8) bij de stoof en een Orval. Meer info over andere projecten rond erfgoed en herstel van de historische polder vind je op www.koesterdoel.be.
Conventie van Faro
Erfgoed is een mensenrecht!
De zon gaat onder. Een torenvalk hangt boven het glanshaverhooiland te bidden om prooi. Er kruipt daar beneden wat rond. Woelmuizen, veldmuizen en nog wat. Tien jaar terug was deze plek de moestuin van de boerderij. Nu is het een natuurgebiedje met zeldzame planten als kattendoorn en wilde peen. Ook pastinaak groeit hier welig. Althans in de zomer. Op dit moment is het vrij kaal, gezeismaaid. Elke keer ik er toekwam in de zomer wekte de geur van bloemen, gras en kruiden me op en vervulde me met werklust. Dat was ook nodig want onze droom om een permacultuurtuin te beginnen werd uitgedaagd. Aan de andere kant van het erf bevindt zich een cultuurhooiland met snelgroeiend productiegras. Daar begonnen we de moestuin aan te leggen, maar het was pionierswerk. Om de zware kleigrond te verfijnen vermengden we de grond met compost en gehakselde takken. Een proefperceel van enkele vierkante meters werd een groot succes. We hadden er aardbeien geplant. Aardbeien zijn kruipplanten en de uitlopers die we hadden meegebracht uit onze andere kleine stadstuin kropen en groeiden hier uitbundig. Een deel van de aardbeien smulden we zo op. Een ander deel werd uitgesteld geluk in de rumtobbe. Winters fruit met honing en rum. Heerlijk na een dag werken in de ijskou. 2023 was een tomatenjaar. Eén tomatenzaadje had blijkbaar de composteringsfase overleefd en meer dan honderd verse kerstomaten hebben we kunnen openbreken in onze mond. Ondertussen deed de mierikswortel wat hij doen moet: de grond vermalen. En vier selderplanten lieten nog tot diep in de winter zien dat ze blij waren met deze volle rijke grond. De plantjes had ik gevonden op een vensterbank van het districtshuis in Wilrijk. Achtergelaten door een onzorgvuldige stedeling na diens bezoek aan de wekelijkse markt. De oerprei van Davy van de Eetbare Bostuin, waar Gitte stage loopt, is nog pril maar is veelbelovend, want deze prei vermeerdert zichzelf. En vermeerderen blijft de boodschap. Sinds enkele maanden ligt er worteldoek rondom dit oerbed. We hebben een plek ter grootte van een klein tennisterrein afgepaald en bedekt. Het verstikte gras gaat in het voorjaar op de composthoop en de grond wordt gefreesd en klaargelegd voor nieuwe teelten. In de zomer van 2024 zal de moestuin pas echt een moestuin worden. En dat zal ook nodig zijn, want er zullen monden moeten gevoed worden. Monden van vrijwilligers die meehelpen aan de restauratie van de boerderijgebouweni en monden van bezoekers die de kans zullen krijgen een handje mee te helpen of een positief spoor achter te laten. Zo wordt het erf van Hof ter Walle een echte gedeelde samentuin en zo zal deze onmondige streek opnieuw voedsel krijgen en opleven na zovele traumatische decennia.
Certainly flowers have the easiest time on earth.
“I shall be one with nature, herb, and stone.”
Shelley would tell me. Shelley would be stunned;
The dullest Tommy hugs that fancy now.
“Pushing up daisies,” is their creed, you know.
To grain, then, go my fat, to buds my sap,
For all the usefulness there is in soap.
D’you think the Boche will ever stew man-soup?
Some day, no doubt, if . . .
Friend, be very sure
I shall be better off with plants that share
More peaceably the meadow and the shower.
Soft rains will touch me, — as they could touch once,
And nothing but the sun shall make me ware.
Your guns may crash around me. I’ll not hear;
Or, if I wince, I shall not know I wince.
Don’t take my soul’s poor comfort for your jest.
Soldiers may grow a soul when turned to fronds,
Deze verzen komen uit ‘A Terre’ van de Engelse oorlogsdichter Wilfred Owen. Owen werd tegen het einde van Wereldoorlog I behandeld voor shellshock in het Craiglockhart War Hospital. De therapie bestond daar onder andere uit het verbouwen van groenten. Deze eenvoudige methode om mensen opnieuw goed in hun vel te doen zitten was geïnspireerd door de Schot Patrick Geddes. ‘Door de gecombineerde effecten van de industrialisering en het stadsleven waren de onderlinge banden tussen de mensen en de plek waar ze woonden volgens hem verzwakt geraakt, en had dat zijn negatieve uitwerking op de maatschappelijke en individuele gezondheid niet gemist. De remedie daartegen was tuinieren, want volgens hem schiep dat een band tussen de mensen en de plek waar ze woonden.’ii Tuinieren was niet alleen een remedie voor de getraumatiseerde soldaten die uit de oorlog kwamen, maar was ook een troost voor hun kameraden die in de loopgraven de vijand afwachtten. De Amerikaanse journalist Carita Spencer keek in De Panne achter de Britse loopgraven: ‘Eerst hadden ze een moestuintje en daarna voor het mooi een bloementuintje, en daarna een kerkhofje, en daarna begon de hele reeks weer opnieuw.’iii
Wat is dat juist, die meerwaarde van tuinieren? Tuinieren brengt rust en houdt je bezig, maar tuinieren schrijft je vooral opnieuw in in de kringloop van het leven, zelfs als de dood daar deel van uitmaakt, want niet alle planten geven een oogst af. Misschien is dat het juist wat verlichting biedt: wonderen zijn niet vanzelfsprekend, maar wel altijd mogelijk, elk moment. Zorg en zelfzorg. Geduld en vertrouwen. Een plek laden met betekenis. Energie krijgen van je leefomgeving, lichamelijk en geestelijk. En wat die pastinaak betreft. Wil je er nu soep van of heb je wat geduld en drinken we volgende winter pastinaakvodka?
Ben je een organisatie of wil je gewoon met wat vrienden een toffe maar onderhoudende avond beleven dan kan je mij uitnodigen voor een lezing over Heimweeën en Wonderen met lichtbeelden. Eventueel ook met pastinaaksoep… De prijs spreken we onderling af. Mail mij op oannes2@yahoo.co.uk.
iHerita zal het beheer van Hof ter Walle op zich nemen. En dus ook de restauratie.
iiSue Stuart-Smith, Tuinieren voor de geest, De Bezige Bij, Amsterdam, 2020, p. 214
iiiIbidem, p. 207
In dit veldboek zal je van dichtbij kunnen volgen hoe hof en gebouwen van Hof ter Walle terug tot leven worden gewekt. Dagboekberichten, beelden, filmpjes, beschouwingen en verhalen nemen je mee in een wereld van verlies en terugkeer, van vergaan en opstaan, van restauratie en regeneratie. Deze blog wil de focus verleggen van decennia van conflict tussen mens, natuur, landbouw, landschap, haven, industrie en erfgoed in de polders rond Doel naar de hobbelige weg die voor ons ligt, de weg van herstel van de balans tussen mens en omgeving. Deze blog neemt je mee in de polders rond Doel, maar zal geen omwegen mijden, want leren doen we overal. Wij huldigen een holistische kijk op de dingen. Menselijk welzijn kan niet zonder dat van de natuur rondom ons. Erfgoedzorg kan niet zonder leven in erfgoed. Landbouw kan niet zonder natuur. Welvaart kan niet zonder welbevinden. Wie zijn eigen onmiddellijke leefomgeving voor lief neemt, kan wonderen verrichten. En Wonderen zal dan ook het vervolg worden op Heimweeën.
Over het blog
In Veldboek volg je de groeischeuten en groeipijnen van het erf van Hof ter Walle en van het boek Wonderen. Je kan je ook inschrijven voor de nieuwsbrief met bijzondere verhalen en veel meer. De nieuwsbrief verschijnt 4 keer per jaar. Laat je email hier achter.
Nieuwsbrief
Schrijf je in voor de nieuwsbrief.
Ontworpen met WordPress.com
ERF/BOEK 